 |
| Η Γέννησις Του Χριστού |
Κάθε χρόνο γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα, την ημέρα της Γέννησης του Θεανθρώπου. Η Εκκλησία μας φρόντισε με τη βοήθεια φωτισμένων αγιογράφων να αναπαραστήσει το ιερό μυστήριο της Γέννησης του Χριστού μας με ιδιαίτερη λεπτομέρεια και αισθητική. Έτσι , κάθε ναός στο ιερό του φιλοξενεί την εικόνα της Γέννησης του Θεανθρώπου Ιησού Χριστού. Θα έχει ενδιαφέρον με την πρώτη ευκαιρία που θα βρεθούμε στην εκκλησία της ενορίας μας να ζητήσουμε από τον ιερέα να μας δείξει την υπέροχη αυτή εικόνα. Ας προσπαθήσουμε στη συνέχεια να μελετήσουμε προσεχτικά την εικόνα και να γνωρίσουμε τους συμβολισμούς της.
Η εικόνα της Γέννησης του Κυρίου είναι σύμφωνη με τις μαρτυρίες της Αγίας Γραφής, με την παράδοση της Εκκλησίας και την πλούσια λειτουργική υμνολογία. Το κοντάκιο της εορτής λέγει: «Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει, και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει. Άγγελοι μετά ποιμένων δοξολογούσι. Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι δι ημάς γαρ εγγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός». Όλα όσα περιγράφει το κοντάκιο αποτυπώνονται στην εικόνα. Πρόθεση του αγιογράφου είναι αφ' ενός να δείξει τη θεανθρώπινη φύση του Κυρίου και αφ' ετέρου να υποδηλώσει τον πανηγυρισμό ουρανού και γης.
Στο κέντρο της εικόνας ζωγραφίζεται το βουνό και η φάτνη μέσα σε σκοτεινό σπήλαιο. Το σπήλαιο εικονίζεται σκοτεινό, γιατί με το μαύρο χρώμα συμβολίζεται ο κόσμος που ήταν σκοτισμένος από την αμαρτία. Μέσα στη φάτνη, πάνω στο λευκό λίκνο κάθεται ο Χριστός σαν βρέφος, τυλιγμένο σε λευκά σπάργανα. Την κεφαλή Του περιβάλλει φωτοστέφανο, σύμβολο της Θεότητός Του.
Πάνω ή δίπλα από τον Χριστό ζωγραφίζονται ένα βόδι και ένα γαϊδουράκι. συμβολίζοντας την αλογία των εθνών, και προσφέροντας την θαλπωρή της παρουσίας τους. Ταυτόχρονα ο αγιογράφος υπενθυμίζει στον θεατή ότι πρέπει να φανεί φρονιμότερος των αλόγων ζώων, με την ευγνωμοσύνη του προς τον ενανθρωπήσαντα Κύριο και Θεό.
Έξω από την φάτνη και δεξιά στέκεται Άγγελος Κυρίου που έχει το χέρι εκτεταμένο και μιλά με το βοσκό μεταφέροντάς του το χαρμόσυνο μήνυμα της Γεννήσεως του Χριστού. Στο επάνω μέρος της παράστασης άγγελοι δοξολογούν, ενώ ένας άλλος άγγελος αναγγέλλει στους ποιμένες τη Γέννηση του Θεού. Επάνω από το σπήλαιο εικονίζεται ο ουρανός απ' όπου κατέρχονται ακτίνες θεϊκού φωτός από τις οποίες κρέμεται πάνω από το κεφάλι του Χριστού ο Αστέρας. Οι Άγγελοι με δέος βρίσκονται έξω από το σπήλαιο και αναγγέλλουν το χαρμόσυνο γεγονός στους Ποιμένες οι οποίοι υποδηλώνουν τους απλούς ανθρώπους του Ισραήλ που δέχτηκαν το Χριστό.
Δεξιά από το σπήλαιο εικονίζονται επίσης οι Μάγοι και υποδηλώνουν τους σοφούς ανθρώπους που όμως η θέση και η γνώση τους δεν στέκονται εμπόδιο στο να αναγνωρίσουν το Χριστό ως Σωτήρα και Θεό. Υποδηλώνουν και τους εξ εθνών αναζητητές της αλήθειας και του Θεού. Κοιτούν προς τον αστέρι που τους καθοδηγεί και κρατούν τα δώρα που θα προσφέρουν στο γεννηθέντα Χριστό. Δεν εικονίζονται να προσκυνούν το Χριστό στο σπήλαιο, γιατί σύμφωνα με το Ευαγγέλιο «ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά Μαρίας της μητρός αυτού» (Ματθ. β΄, 11).
Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν προσκύνησαν αρκετό καιρό μετά τη Γέννηση. Εξάλλου η εντολή του Ηρώδη ήταν να θανατωθούν όλα τα νήπια από δύο ετών και κάτω. Οι μάγοι αντιπροσωπεύουν, κατά το τροπάριο της εορτής, τους ειδωλολάτρες που θα αποτελέσουν την Εκκλησία την προερχομένη από τους Εθνικούς, ενώ οι ποιμένες αντιπροσωπεύουν το ιουδαϊκό τμήμα.
Στο κάτω μέρος της εικόνας ζωγραφίζεται ο δίκαιος Ιωσήφ συλλογισμένος και εμπρός του ένας γέροντας τσοπάνης ντυμένος με προβιά που ακουμπά σε ένα ποιμενικό ραβδί και σκυμμένος προς το μέρος του Ιωσήφ . Στην κάτω γωνία της εικόνας, στην άλλη άκρη από τον Ιωσήφ ζωγραφίζονται δύο γυναίκες που ετοιμάζουν το λουτρό του Θείου Βρέφους. Η μια που είναι ηλικιωμένη, κάθεται κρατώντας το Χριστό στην αγκαλιά της και με το χέρι της δοκιμάζει το νερό που η άλλη, η νεώτερη, χύνει μέσα στην κολυμπήθρα. Αυτή η σκηνή, που επιγράφεται «το Λουτρό», είναι ιστορημένη από τα απόκρυφα Ευαγγέλια του Ιακώβου και του Ματθαίου, όπου μιλούν για δύο γυναίκες, τη μαία και τη Σαλώμη, που έφερε ο Ιωσήφ για να βοηθήσουν τη Θεοτόκο.
Η μητέρα του Χριστού κατέχει στην εικόνα την κεντρική θέση. Άλλοτε παρουσιάζεται μισοκαθισμένη, άλλοτε μισοξαπλωμένη. Η στάση της Παναγίας έχει άμεση σχέση με δογματικά θέματα. Όταν είναι γονατιστή με τα χέρια σταυρωμένα να προσκυνά το θείο Βρέφος εντείνεται το δοξαστικό νόημα της εικόνας, γιατί στην προσκύνηση του Χριστού συμμετέχει και η Θεοτόκος. Όταν είναι ξαπλωμένη, άλλοτε η στάση της είναι ανάλαφρη για να δειχθεί η απουσία πόνων και επομένως η θεία καταγωγή του Παιδίου και άλλοτε με τη στάση της εκφράζει μεγάλη κόπωση και ατονία.
Η εικόνα συμπληρώνεται με τους ποιμένες που δέχονται με χαρά το μήνυμα του ερχομού του Μεσσία . Αντιπροσωπεύουν την αγαθή μερίδα των Ισραηλιτών. Ευωδιαστά χόρτα, μυρσίνες, θυμάρια και άλλα στολίζουν το τοπίο, ενώ γύρω βόσκουν πρόβατα και κατσίκια. Όλα αυτά όμως είναι τελείως εναρμονισμένα με το νόημα της εικόνας. Υπερβολές που υπάρχουν στις δυτικές εικόνες, όπως πληθώρα προσώπων και ζώων που δίνουν την εντύπωση θεατρικής παράστασης, απουσιάζουν από την ορθόδοξη εικόνα.
Αυτή είναι η ορθόδοξη εικόνα της Γέννησης και καλεί κάθε πιστό να συμμετέχει. Με χρώματα και σχήματα η εικόνα καταφέρνει να φανερώσει την ενανθρώπιση του Σωτήρα με θεολογική διάσταση μη στερώντας μας τη χαρά της τέχνης, και ανοίγοντας μας πύλη εισόδου στο μυστήριο. Μελετώντας την εικόνα μας δίνεται η ευκαιρία να σταθούμε προσωπικά στο βαθύ νόημα της γιορτής και να νοηματοδοτήσουμε καλύτερα τη ζωή μας.
Τα λαμπερά λαμπιόνια, οι εκδρομές, η απόλαυση των φαγητών, τα δώρα, η αγορά νέων πραγμάτων ανήκουν στον εξωτερικό εορτασμό των Χριστουγέννων. Υπάρχει όμως η εσωτερική διάσταση της γιορτής, η ουσία της βρίσκεται σ’ αυτό που περιγράφει με ιδιαίτερη λαμπρότητα και λεπτομέρεια η εικόνα της Γέννησης του Χριστού μας.
Καλά Χριστούγεννα!
Βιβλιογραφία
http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/chatzifotis_gennisi.html
http://www.paidika.gr/index.php?option=com_content&task=view&id=2261&Itemid=343
http://www.oodegr.com/oode/orthod/ag_eikones/gennisi_1.htm
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου