Ο Μάιος στη λαογραφία

Ο Μάιος είναι ο πέμπτος μήνας του Γρηγοριανού (Νέου) Ημερολογίου.

Η λατινική ονομασία του μήνα είναι Maius και οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στο γεγονός ότι ήταν αφιερωμένος από τους Ρωμαίους στους προγόνους τους, τους majores. Κατ' άλλους πήρε το όνομά του από τη Μαία -λατ. Maia- κόρη του Άτλαντα και μητέρα του Ερμή.

Τον Μάιο οι Ρωμαίοι τελούσαν δύο μεγάλες γιορτές προς τιμήν των νεκρών: τα Λεμούρια και τα Ροζάλια. Τα Ροζάλια πήραν το όνομά τους από τα τριαντάφυλλα (λατ. rosa) γιατί τη μέρα της γιορτής συνήθιζαν να στολίζουν τους τάφους των προγόνων τους με τριαντάφυλλα.

Η συνήθεια διατηρήθηκε και στο Βυζάντιο και λεγόταν Ροδισμός. Στο ελληνικό λαϊκό εορτολόγιο τα Ροζάλια έχουν γίνει Ρουσάλια και είναι επίσης γιορτή των νεκρών. Το Σάββατο της Πεντηκοστής (Μέγα Ψυχοσάββατο) λέγεται του Ρουσαλιού το Σάββατο

Ο μήνας Μάιος αντιστοιχεί στον αρχαίο ελληνικό αττικό μήνα Θαργηλιών, κατά τον οποίον τελούνταν τα Θαργήλια προς τιμήν κυρίως του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος. Τα Θαργήλια ήταν γιορτή με ευετηριακό (δηλ. σχετικό με την καρποφορία) και καθαρτικό χαρακτήρα.

Για τον Μάιο υπάρχουν τα ακόλουθα προσωνύμια: Τριανταφυλλάς (για τα πολλά τριαντάφυλλα), Καλομηνάς, Λούλουδος, Πράσινος, Κερασάρης (γιατί ωριμάζουν τα κεράσια στα χαμηλότερα μέρη), Πεντοδείλινος (για τα πολλά γεύματα του μια και η μέρα είναι μεγάλη) αλλά συγχρόνως και καταραμένος.

Εκείνο που γιορτάζεται από τον λαό μας πολύχρωμα και εθιμοτυπικά είναι η πρώτη του ημέρα, η Πρωτομαγιά. Οι άνθρωποι ανθοστολίζουν τα σπίτια τους και βγαίνουν από νωρίς στις εξοχές για να πάρουν τη δροσιά του. «Τώρα μαγιά, τώρα δροσιά, τώρα το Καλοκαίρι». Αξίζει να σημειωθεί ότι είναι η μοναδική λαϊκή γιορτή που δεν έχει θρησκευτικό χαρακτήρα.

Ο Μάης κοντά στα καλά του, όμως, έχει και και τις κακές του μέρες. Κρύβει πολλά κακά και φέρνει πολλές αρρώστιες στην καλλιέργεια και στ' αμπέλια. Οι δεισιδαιμονίες, οι φόβοι και οι απαγορεύσεις που τον συνοδεύουν είναι πολλές.

Οι μαγιάτικες βροχές για τη γεωργία είναι σχεδόν καταστροφή, γι' αυτό και λέγεται «Στον καταραμένο τόπο μήνα Μάη βρέχει».

Επίσης, ο λαός μας συνέδεσε παρετυμολογικά τον Μάιο με τα μάγια και κατά τόπους έπαιρναν διάφορες προφυλάξεις για να προστατευτούν από αυτά.

Στη Μήλο έκαναν νωρίς το πρωί της Πρωτομαγιάς κρασοψυχιά, δηλαδή έτρωγαν ένα κομμάτι μαγιοκούλουρο (ειδικό ψωμί για την Πρωτομαγιά με ζυμάρι της Λαμπρής), που το βουτούσαν σ' ένα ποτήρι κρασί.

Η ημέρα μνήμης της Αγ. Μαύρας (3) θεωρούνταν αποφράδα και δεν έκαναν καμία δουλειά.

Τον Αγ. Ιωάννη τον Θεολόγο (8) σε πολλά μέρη τον αποκαλούν Βροχάρη ή Χαλαζά επειδή παίρνει κατά κάποιο τρόπο πάνω του την ευθύνη για των κίνδυνο της καταστροφής των σπαρτών, που είναι σχεδόν πια ώριμα για το θερισμό. Μαζί του μοιράζεται την ευθύνη και ο Αγ. Χριστόφορος (9). Γι' αυτό και στην Ήπειρο έλεγαν «αϊ-Γιάννης το πήζει (το χαλάζι) κι ο αϊ-Χριστόφορος το ρίχνει».

Στις αρχές του Μάη πέφτει, τις περισσότερες φορές, η θερμοκρασία κι αυτή η ψύχρα θυμίζει άλλον καιρό. Γι' αυτό και ο λαός μας λέει: «Όταν πρέπει δεν χιονίζει και τον Μάη δροσολογά».

Η μεγαλύτερη πανελλήνια γιορτή του μήνα είναι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21). Εκείνη την ημέρα τελείται και το έθιμο της πυροβασίας, τα Αναστενάρια (από τη λέξη ασθενάρια=πρόσωπα εκστασιαζόμενα, και όχι από το αναστενάζω).

Παροιμίες για τον Μάιο:

«Ο Μάης φτιάχνει τα σπαρτά κι ο Μάης τα χαλάει.»

«Μάης άβρεχος

Τρυγητής χαρούμενος.»

«Μάης πενταδείλινος και πάντα δείλι θέλει.»

Πηγή: http://nostou-algos.pblogs.gr/2009/05/ligh-laografia-toy-mah.html