Καλικάντζαροι

Ο λαός τους φαντάζεται με διάφορες μορφές κατά περιοχή με κοινό γνώρισμα την ασχήμια τους. Κατά Αραχωβίτικη περιγραφή αυτοί είναι: «κακομούτσουνοι» και «σιχαμένοι», «καθένας τους έχει κι απόνα κουσούρι, άλλοι στραβοί, άλλοι κουτσοί, άλλοι μονόματοι, μονοπόδαροι, στραβοπόδαροι, στραβόστομοι, στραβοπρόσωποι, στραβομούρηδες, στραβοχέρηδες, ξεπλατισμένοι, ξετσακισμένοι και κοντολογής όλα τα κουσούρια και τα σακατιλίκια του κόσμου τα βρίσκεις όλα πάνω τους».

Συνήθως φαντάζονται νάνοι, αλλά και ψηλοί, σκουρόχρωμοι, με μαλλιά μικρά και ατημέλητα, μάτια κόκκινα, δόντια πιθήκου, δασύτριχοι, χέρια και νύχια πιθήκου, πόδια γαϊδάρου ή το ένα γαϊδάρου και το άλλο ανθρώπινο, ("μισοί γαϊδούρια και μισοί άνθρωποι όπως λένε στη Σύρο) αλλά και σαν «μικροί σατανάδες» - (σατανοπαίδια όπως λένε στη Νάξο), άλλοτε γυμνοί και άλλοτε ρακένδυτοι με σκούφο (οξυκόρυμβο) από γουρουνότριχες και με παπούτσια άλλοτε σιδερένια και άλλοτε με τσαρούχια ή τσαγγία.

Τα δώρα του Αϊ Βασίλη

Ο Άι Βασίλης αποτελεί σήμερα μια διεθνή λαογραφική μορφή η οποία διανέμει δώρα σε παιδιά και ενηλίκους που υπήρξαν "καλοί" κατά τη διάρκεια του χρόνου. Είναι κυρίαρχο πρόσωπο του εορτασμού της Πρωτοχρονιάς και των Χριστουγέννων. Η γνωστή παρουσία του με κόκκινη στολή, λευκή γενειάδα, πάντα χαμογελαστός με το σάκο με τα δώρα, πάνω σε έλκηθρο που το σέρνουν ζωηρά ελάφια ή τάρανδοι αποτελεί σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα τον πλέον αγαπημένο ήρωα των παιδιών τις ημέρες αυτών των εορτών ακόμη και σε χώρες μη Χριστιανικές.

Το χωριό του Άγιου Βασίλη

Το χωριό του Άγιου Βασίλη είναι 8 χμ. από το Ροβανιέμι, στο σημείο όπου ξεκινάει ο Αρκτικός Κύκλος. Μπορείτε εύκολα να φτάσετε είτε με αυτοκίνητο, είτε με λεωφορείο. Θα το ξεχωρίσετε από τα κουκλίστικα ξύλινα σπιτάκια στο δάσος με τις χαρακτηριστικές στέγες τους, τους ταράνδους που κυκλοφορούν, τα έλκηθρα που σέρνουν τα χάσκι και την χαρακτηριστική είσοδό του!

Ο Άγιος Βασίλης

Ο Άι Βασίλης αποτελεί σήμερα μια διεθνή λαογραφική μορφή η οποία διανέμει δώρα σε παιδιά και ενηλίκους που υπήρξαν "καλοί" κατά τη διάρκεια του χρόνου. Είναι κυρίαρχο πρόσωπο του εορτασμού της Πρωτοχρονιάς και των Χριστουγέννων. 

Ένα γράμμα στον Αι΄ Βασίλη

Αγαπητέ μου Αι΄Βασίλη,

Θα ήθελα το φετινό δώρο των Χριστουγέννων μου να είναι "Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα Νο.7".

Γράμμα στον Αϊ Βασίλη

Άγιε μου Βασίλη φέτος τα Χριστούγεννα θα ήθελα να μου φέρεις ένα δώρο που έχω ονειρευτεί πολύ καιρό.

Ήθη και Έθιμα Πρωτοχρονιάς

Οι μωμόγεροι, έθιμο της Βόρειας Ελλάδας

Η λαϊκή φαντασία οργιάζει στην κυριολεξία σχετικά με τους Καλικάντζαρους, που βρίσκουν την ευκαιρία να αλωνίσουν τον κόσμο από τα Χριστούγεννα μέχρι τα Φώτα, τότε δηλαδή που τα νερά είναι «αβάφτιστα». Η όψη τους τρομακτική, οι σκανδαλιές τους απερίγραπτες και ο μεγάλος φόβος τους η φωτιά.

Κάνοντας τα παιδιά ευτυχισμένα τα Χριστούγεννα

Αγαπητέ γονέα, θέλεις να προσφέρεις στο παιδί σου όλα τα αγαθά του κόσμου, όμως η οικονομική κρίση δε σου το επιτρέπει; Κι όμως τα παιδιά θα άλλαζαν όλα τα δώρα του κόσμου με την αγάπη και τη στοργή που μπορούν να πάρουν από τους γονείς τους.

Οι τρεις μάγοι με τα δώρα

Ο Μελχιόρ πρόσφερε στον Χριστό χρυσό (ένα μέταλλο που προσφέρονταν σε βασιλείς. Έτσι με αυτήν την προσφορά οι Μάγοι θέλησαν να δείξουν ότι τιμούσαν ένα βασιλιά) σε κουτί, το οποίο περιείχε 28 πλακίδια μήκους 7 και πλάτους 5 εκατοστών περίπου διαφόρων σχημάτων που φέρουν καλλιτεχνικά σχέδια, ο Γάσπαρ λιβάνι [το γνωστό μας λιβάνι, ήταν ένα πολύτιμο υλικό που χρησιμοποιούνταν ως θυμίαμα (όπως και σήμερα) σε θρησκευτικές τελετές.

Προετοιμασία για τα Χριστούγεννα

Η Εορτή της κατά σάρκα Γεννήσεως του Κυρίου μας , τα Χριστούγεννα, αποτελεί  μία από τις μεγαλύτερες ημέρες της Πίστεως μας. Ανήκει στις Δεσποτικές εορτές, δηλ. αναφέρεται σε γεγονός της ζωής του Δεσπότη Χριστού και μαζί με το Πάσχα είναι οι κορυφαίες εορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας. Την ημέρα αυτή εορτάζουμε την ενανθρώπηση του Θεού Λόγου, την κάθοδο του δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος στον κόσμο. Ο Θεός γίνεται άνθρωπος για να γίνει  ο άνθρωπος  θεός κατά χάριν. Ο Θεός έρχεται από τον Ουρανό στη γη, για να ανέβει ο άνθρωπος από τη γη στον Ουρανό.

Ήθη και έθιμα των Χριστουγέννων

Στην Ελλάδα τα Χριστούγεννα είναι μια από τις μεγαλύτερες Θρησκευτικές εορτές των Ελλήνων. Η ευχή «Καλές γιορτές» είναι από τις πιο χαρακτηριστικές κατά τη περίοδο πριν και μετά τα Χριστούγεννα μέχρι τα Θεοφάνια..

Σε όλη τη χώρα τα παιδιά τριγυρνούν από σπίτι σε σπίτι για να πουν τα κάλαντα τις παραμονές των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Θεοφανίων, ενώ στις 12.00 τα μεσάνυκτα ανάβουν φωτιές για να διώξουν τους καλικάντζαρους, έθιμο κυρίως της υπαίθρου.

Στην Ελλάδα που κύριο χριστουγεννιάτικο έδεσμα είναι το χοιρινό, απαντάται και το έθιμο με το χριστουγεννιάτικο καραβάκι που όμως στη Χίο αποτελεί τοπικό έθιμο της Πρωτοχρονιάς με ομοιώματα πλοίων.

Τα κάλαντα Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Φώτων

Τα κάλαντα είναι ελληνικό έθιμο που διατηρείται αμείωτο ακόμα και σήμερα με τα παιδιά να γυρνούν από σπίτι σε σπίτι 2 μαζί ή και περισσότερα και να τραγουδούν τα κάλαντα συνοδεύοντας το τραγούδι τους με το τρίγωνο ή ακόμα και κιθάρες, ακορντεόν, λύρες, ή φυσαρμόνικες.

Τα παιδιά γυρνούν από σπίτι σε σπίτι, χτυπούν την πόρτα και ρωτούν: «Να τα πούμε;». Αν η απάντηση από τον νοικοκύρη ή την νοικοκυρά είναι θετική, τότε τραγουδούν τα κάλαντα για μερικά λεπτά τελειώνοντας με την ευχή «Και του Χρόνου. Χρόνια Πολλά». Ο νοικοκύρης τα ανταμοίβει με κάποιο χρηματικό ποσό, ενώ παλιότερα τους πρόσφερε μελομακάρονα ή κουραμπιέδες.

Κάλαντα λέγονται την παραμονή των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων και είναι διαφορετικά για κάθε γιορτή.

Καταγωγή της λέξης κάλαντα

Η λέξη κάλαντα προέρχεται από τη λατινική «calenda», που σημαίνει αρχή του μήνα. Πιστεύεται ότι η ιστορία τους προχωρεί πολύ βαθιά στο παρελθόν και συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα. Βρήκαν, μάλιστα, αρχαία γραπτά κομμάτια παρόμοια με τα σημερινά κάλαντα (Ειρεσιώνη στην αρχαιότητα).

Τα παιδιά της εποχής εκείνης κρατούσαν ομοίωμα καραβιού που παρίστανε τον ερχομό του θεού Διόνυσου. Αλλοτε κρατούσαν κλαδί ελιάς ή δάφνης στο οποίο κρεμούσαν κόκκινες και άσπρες κλωστές. Στις κλωστές έδεναν τις προσφορές των νοικοκύρηδων.

Το τραγούδι της Ειρεσιώνης της εποχής του Ομήρου, το απαντάμε σήμερα με μικρές παραλλαγές στα κάλαντα της Θράκης:

Στο σπίτι ετούτο πού 'ρθαμε του πλουσιονοικοκύρη

ν' ανοίξουνε οι πόρτες του να μπει ο πλούτος μέσα

να μπει ο πλούτος κι η χαρά κι η ποθητή ειρήνη

και να γεμίσουν τα σταμνιά μέλι, κρασί και λάδι

κι η σκάφη του ζυμώματος με φουσκωτό ζυμάρι».

Χριστουγεννιάτικα κάλαντα Καλήν ημέραν άρχοντες, αν είναι ορισμός σας, Χριστού την θείαν Γέννησιν να πω στ' αρχοντικό σας. Χριστός γεννάται σήμερον εν Βηθλεέμ τη πόλει. Οι ουρανοί αγάλλονται χαίρει η κτήσις όλη. Εν τω σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων  ο Βασιλεύς των ουρανών και Ποιητής των όλων.

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά  ψηλή μου δεντρολιβανιά  κι αρχή καλός μας χρόνος  εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος. Αρχή που βγήκε ο Χριστός  άγιος και Πνευματικός,  στη γη να περπατήσει  και να μας καλοκαρδίσει. Αγιος Βασίλης έρχεται,  και δεν μας καταδέχεται,  από την Καισαρεία,  συ' σαι αρχόντισσα κυρία.

Κάλαντα των Φώτων Σήμερα τα φώτα κι ο φωτισμός η χαρα μεγάλη κι ο αγιασμός. Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό κάθετ' η κυρά μας η Παναγιά. 'Οργανo βαστάει, κερί κρατεί και τον Αϊ-Γιάννη παρακαλεί. 'Αϊ-Γιάννη αφέντη και βαπτιστή βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί. Ν' ανεβώ επάνω στον ουρανό να μαζέψω ρόδα και λίβανο. Καλημέρα, καλημέρα, Καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά.

Στεργιος  Μπεζας

Φωτης  Νταμπωσης