Λαογραφικά του Αυγούστου

Στα λαϊκά παραμύθια οι μήνες είναι δώδεκα παλικάρια και το καθένα τους έχει τις χάρες ή τα κακά της εποχής που ονοματίζει. Ένα παραμύθι λέει πως ήτανε μια φορά δυο γριές που βρέθηκαν νύχτα σ' ένα βουνό, είδαν από μακριά ένα φως και πήγαν προς το σπίτι αυτό να βρούνε καταφύγιο.

Εκεί ζούσαν δώδεκα παλικάρια που ήτανε οι δώδεκα μήνες. Ρώτησαν τα παλικάρια την πρώτη γριά ποιόν από τους μήνες νομίζει καλύτερο. Και αυτή απάντησε πως όλοι έχουν τις χάρες τους. Ο Γενάρης είναι ο παλικαράς, που στολίζει τα βουνά με χιόνια, ο Φλεβάρης, ο κουτσός, φέρνει τις Αποκριές, χαίρεται ο κόσμος και γλεντά, ο Μάρτης φέρνει την άνοιξη και τη Λαμπρή, ο Απρίλης με το Μάη μας στολίζουν με τα λουλούδια, ανοίγουν τα δέντρα, έτσι που χάνεις το νου σου, ο θεριστής κάνει τα στάρια, ο Αλωνάρης τ' αλωνίζει και τρώει ο κόσμος, φέρνει ακόμα τις σκόλες, χαιρόμαστε και γλεντάμε, είναι όλες οι γιορτές, ο Αύγουστος κάνει όλους τους καρπούς και θρέφει και τους δώδεκα, λέει ο λαός: “Αύγουστε, καλέ μου μήνα, να ' σουν δυο φορές το χρόνο”, ο Σταυρός, ο Σεπτέμβρης, βάζει τα πάντα στη θέση τους, είναι ο νοικοκύρης, τότε μάζευαν και τους φόρους τα παλιά χρόνια.

Αυτά είπε η πρώτη η γριά. Η άλλη, όμως, όταν τη ρώτησαν, μόνο κακά βρήκε να πει για τους μήνες. Κακό χρόνο να 'χουν όλοι τους, είπε. Ο Γενάρης μάς χώνει μες στο χιόνι και δεν μπορούμε να βγούμε έξω, ο Φλεβάρης, ο κουτσός, μας ξεραίνει από το κρύο, ο Μάρτης, ο παλαβός, που του 'δώσαν δυο γυναίκες, άμα δει την όμορφη κάνει καλές μέρες, άμα δει την άλλη κάνει άσχημες, ο Απρίλης κάνει τα χαλάζια, ο Μάης σε καίει στη ζέστη, φυσικά ανάλογα με τα λόγια τους τις φιλοδώρησαν τις γριές και οι δώδεκα μήνες.

Ο Αύγουστος, λοιπόν, που είναι το θέμα μας, είναι πιο παραγωγικός μήνας του έτους. Τώρα ωριμάζουν τα περισσότερα φρούτα. Σωστά λέει η παροιμία:

“Να 'μουν το Μάη πιστικός τον Αύγουστο Δραγάτης”

Ο Αύγουστος είναι ο τίτλος που δόθηκε το έτος 27 π.Χ. στο Γάιο Καίσαρα Οκταβιανό, για τις μεγάλες υπηρεσίες του που προσέφερε στην πατρίδα του. Έχει 31 μέρες και είναι ο όγδοος μήνας του έτους. Αύγουστος λατινικά σημαίνει σεβαστός. Αύγουστος κατά γλώσσαν των Ελλήνων δύναται σεβαστός (Παύσαν. Γ'.ια. 4). Τον τίτλο πήραν και μεταγενέστεροι αυτοκράτορες της Ρώμης και του Βυζαντίου, καθώς και γυναίκες. Ο μήνας Αύγουστος διακρίνεται για το λαμπερό του φεγγάρι. Ο λαός μας το χαρακτηριστικό αυτό του Αυγούστου το προβάλλει με ξεχωριστές φράσεις και παροιμίες: “Του Αυγούστου το φεγγάρι παρά λίγο να 'ναι μέρα”. “Του Αυγούστου το φεγγάρι είναι για κέντημα” γιατί, τα παλιά χρόνια, οι κοπέλες κάτω απ' το φως του κεντούσαν. “Του Αυγούστου το Φεγγάρι διάβολος θε να το πάρει (λέει ο κλέφτης, επειδή αυτό φέγγει πολύ και δεν μπορεί να κλέψει). “Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι”. “Κάθε πράμα στον καιρό του και ο κολιός τον Αύγουστο” (επειδή οι κολιοί σκόμβροι τον Αύγουστο είναι ευγευστότεροι).

Για τα πολλά καλά που έχει ο μήνας Αύγουστος ο λαός εύχεται “Μακάρι σαν τον Αύγουστο, να 'ταν οι μήνες όλοι”. “Αύγουστε καλέ μου μήνα, να 'σουν δυο φορές το χρόνο”. Επίσης, επειδή ο Αύγουστος αποτελεί - κυρίως για τα ορεινά - την αρχή του χειμώνα, οι παροιμίες λένε επιγραμματικά: “Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι”. “Του Μάη με τα ποδήματα τον Αύγουστο δυο κάπες”. “Δεκαπέντησεν ο Αύγουστος πυρώσ' και μην αντρέπεσαι”. “Ήρθιν Αύγουστος, Σταυρός, ανάψι, φουτιά πυρώσ'”. “Από Μαρτιού πουκάμισο κι απ' Αύγουστο σιγγούνι”. “Μαύρη ρόγα, μαύρη κάπα”. “Ηρθ' ο Αύγουστος παρ' την κάπα σου”.

Για τον Αύγουστο υπάρχουν και σκωπτικές ευχές. “Να 'σαι καλά τον Αύγουστο που 'ναι παχιές οι μύγες”. “Και να 'μουν το Μάη γάιδαρος, τον Αύγουστο κριάρι, όλο το χρόνο κόκορας και γάτος το Γενάρη”. Επειδή ο ήλιος του Αυγούστου μαυρίζει τις γυναίκες, το λαϊκό δίστιχο λέει: “Μελαχρινήν εφίλησα, τ' Αυγούστου μιαν ημέρα, μοσχοβολάει το στόμα μου, τριανταμιάν ημέρα (όσες οι μέρες του Αυγούστου).

Από τις θρησκευτικές γιορτές του μήνα, οι μεγαλύτερες είναι της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου). Στη Σιάτιστα πανηγυρίζει το φερώνυμο εξωκκλήσι που βρίσκεται στο ιστορικό ύψωμα της Βίγλας. Την ημέρα αυτή συνήθως τρώμε ψάρι. Αν δεν βρούμε ψάρι, τρώμε μπακαλιάρο ή έστω κονσέρβα, σαρδέλα. Και αν δεν υπάρχει τίποτα, τότε: “Δώσε μου Ψαροκόκκαλο να σκαλίσω τα δόντια”.

Στις 7 Αυγούστου είναι η γιορτή του Αγίου Νικάνορα, που στη Σιάτιστα γιορτάζει το φερώνυμο εξωκκλήσι, το νεκροταφείο, που κτίστηκε το έτος 1709 σε ρυθμό βασιλικής και ανιστορήθηκε το έτος 1889. Την παραμονή του Αγίου Νικάνορα γίνεται στην πλατεία της Γεράνειας μεγάλο πανηγύρι με λαϊκά όργανα μετά τον πανηγυρικό εσπερινό.

Στις θρησκευτικές γιορτές του Αυγούστου και γενικά του καλοκαιριού δεσπόζει η Κοίμηση της Θεοτόκου. Η γιορτή της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο είναι η κορωνίδα των γιορτών του θέρους. Αυτή η γιορτή είναι ριζωμένη βαθιά μέσα στην ψυχή του Έλληνα, γιατί σε αυτή προστρέχει πρώτα και κύρια για παρηγοριά, για βοήθεια, για στήριγμα